معادن در منطقه حفاظت شده آلمابلاغ

*حمیدرضا حق‌نظری

*خبرنگار

استان همدان دارای ۶ منطقه حفاظت‌شده «لشگردر»، «شرا»، «آلمابلاغ»، «ملوسان»، «گلپرآباد» و «خانگرمز» است، اما متاسفانه از کل مساحت استان همدان ۳.۲ درصد به مناطق حفاظت‌شده اختصاص یافته ‌است، در حالی که متوسط مناطق حفاظت‌شده در کل کشور حدود ۱۲ درصد است و هیچ کدام از مناطق حفاظت شده آن از لحاظ سطح حفاظتی هم ارتقا نیافته‌است و طی ۱۰ سال گذشته هیچ یک از کوهستان‌های مهم شهرستان همدان و نهاوند  به منطقه حفاظت‌شده تبدیل نشده‌اند.

از جمله آن‌ها می‌توان به منطقه شکار ممنوع «الوند» و همین‌طور منطقه کوهستانی «گرین» در نهاوند اشاره کرد؛ چراکه در این دو منطقه بیشترین میزان چشمه‌ها، سراب‌ها و تنوع زیستی دیده می‌شود و یکی از دلایل اصلی که می‌توان برای تبدیل نشدن این مناطق به حفاظت‌شده برشمرد؛ وجود گسترده معادن است.

موقعیت آلمابلاغ

به گزارش پیام ما، منطقه حفاظت‌شده «آلمابلاغ» در امتداد یال غربی کوهستان الوند و در شهرستان بهار قرار دارد، که دارای تنوع زیستی بسیار مناسبی است و از لحاظ ضرورت حفاظت با توجه به شاخص‌های مختلفی مانند وجود چشمه‌ها، تنوع گیاهی و جانوری در استان همدان در جایگاه دوم بعد از منطقه حفاظت‌شده «خانگرمز» قرار گرفته است.

مساحت منطقه آلمابلاغ ۹۶۷۱ هکتار است و از گونه‌های شاخص این منطقه می‌توان به گونه قوچ و میش ارمنی و در گذشته به گونه‌های پلنگ، کل و بز اشاره کرد و همچنین گونه‌های ارزشمندی مانند سیاه گوش، گرگ، روباه، کفتار راه‌راه و و از پرندگان شکاری می‌توان به گونه‌های عقاب طلایی، عقاب شاهی سارگپه، انواع شاهین، شاه‌بوف، جغد کوچک سارصورتی و … اشاره کرد. همین‌طور وضعیت جمعیت خزندگان مانند افعی‌ها  و انواع آگاما و غیره مناسب است. به لحاظ گونه‌های گیاهی نیز دارای تنوع بسیار مناسبی هست. دلیل نام‌گذاری این منطقه وجود درخت قدیمی و کهن سال سیب است که در کنار چشمه‌ای قرار گرفته است و در زبان ترکی به «چشمه سیب» یا همان آلمابلاغ شهرت دارد.

معدن در آلمابلاغ

در سفرهای استانی دولت در سال ۱۳۸۹ با تصویب هیئت دولت، این منطقه به منطقه حفاظت‌شده تبدیل شد، اما بزرگترین چالشی که این منطقه در  طول این سال‌ها با خود با آن روبه‌رو بوده، وجود معدن آهنی است که از سال ۱۳۷۰ در قسمت غربی این منطقه به نام معدن آهن روستای باباعلی فعالیت داشته‌است. اما چون پیش از شکل‌گیری و تبدیل این منطقه به منطقه حفاظت‌شده در حال بهره‌برداری بوده‌است، اجازه فعالیت به آن داده شده‌است. متأسفانه این پایان داستان نبوده و طبق مطالعات و اکتشافاتی که در این منطقه انجام شده‌است تقریبا می‌توان گفت کل این منطقه دارای بافت سنگ آهن از نوع «مگنتیت» است و از این روی معدن‌داران و سرمایه‌گذاران این حوزه تلاش بسیاری برای کسب مجوز و پروانه بهره‌برداری در این منطقه را دارند.

سهم استان همدان از معادن آهن

اگر بخواهیم اشاره‌ای به وضعیت معادن آهن در کل کشور داشته باشیم، باید بگوییم طبق نظر سازمان آمار کشور تا سال ۱۴۰۰، حدود ۲۵۰ معدن آهن در کل کشور داریم که سهم استان همدان ۵ معدن آهن است. منطقه آهنگران شهرستان ملایر واقع در منطقه حفاظت‌شده‌ «لشگردر» جزو ۱۰ معدن بزرگ آهن کشور است باید اشاره کرد که بیشترین برداشت‌های معادن آهن در مناطقی مانند یزد، کرمان و خراسان جنوبی صورت می‌گیرد و نیاز عمده کشور توسط آن‌ها تأمین می‌شود. در مورد اشتغال‌زایی این معادن باید اشاره کرد که طبق نظر سازمان آماربرداری کل کشور حدود ۱۷۷ معدن در استان همدان تا سال ۱۴۰۰ در حال بهره‌برداری هستند و میزان اشتغالی که این معادن ایجاد کرده‌اند ۱۷۲۹ نفر است که اگر به صورت کلی میانگین بگیریم، هر معدن حتی نمی‌تواند برای ۱۰ نفر اشتغال ایجاد کند. با همه این اوصاف متاسفانه مسئولین شهرستان و استان بر صدور مجوز معادن بدون در نظر گرفتن ضوابط و مقررات محیط‌زیستی حتی در مناطق حفاظت‌شده و دارای ارزش از لحاظ تنوع‌زیستی و اکولوژیکی، پافشاری می‌کنند.

در همین راستا از حدود یک ماه قبل معدنی در منطقه آلمابلاغ حد فاصل روستای «اختاچی» و «تاج آباد سفلی» شروع به کار کرد.

آسیب‌ها

«قباد یاری» فعال مدنی، دهیار و عضو سابق شورای روستا تاج آباد سفلی می‌گوید: این معدن در سال ۹۴ اجازه فعالیت و پروانه بهره‌برداری از اداره صمت در استان همدان دریافت کرده‌است و در همان زمان مجوزی هم از سوی منابع طبیعی مبنی بر اجازه فعالیت برای حدود یک هکتار را دریافت کرده‌است، اما با توجه به آسیب‌هایی که به منطقه وارد کرد به خصوص جاده‌کشی که انجام داد، سبب شد از سوی اداره منابع طبیعی شهرستان بهار جریمه شود و با پیگیری‌هایی که بعد از آن هم انجام دادیم، جلوی فعالیت آن را گرفتیم که البته بعدها متوجه شدیم استاندار وقت جناب آقای «نیکبخت» در سال ۹۷ در گفت‌وگو با رسانه‌ها و اداره محیط زیست استان همدان جلوی هرگونه فعالیت معادن در منطقه حفاظت‌شده آلمابلاغ را گرفته‌است و این موضوع نیز در رسانه‌ها بازتاب داده شد.

او اضافه می‌کند: منطقه و طبیعت تاج آباد بسیار بکر است و از تخریب‌ها، جاده‌کشی‌ها و به‌خصوص هجوم جمعیت در امان مانده‌است. اراضی روستاهای اختاچی و تاج‌آباد سفلی در قسمت بالادست در دامنه کوه‌های آلمابلاغ قرار دارد و این باعث شده که بسیاری از چشمه‌ها و رودخانه‌ها که در نهایت به قره‌چای می‌پیوندند از این منطقه سرچشمه بگیرند که هرگونه خلل و تغییراتی در این منطقه می‌تواند حیات ساکنین این مناطق و به خصوص دشت بهار را که امروز نیز دچار بحران شدید آب شده‌، به خطر بیندازد؛ چراکه این معدن دقیقاً کنار رودخانه اصلی این کوهستان قرار دارد و از طرف دیگر اگر تا به امروز مردم به دلایل مشکلات اقتصادی از این منطقه کوچ نکرده‌اند وجود آرامش، طبیعت و آب و هوای مناسب این منطقه بوده‌است که امروز با حضور این معدن همه آن‌ها از بین خواهد رفت. مردم این منطقه حاضر نیستند که به بهای اشتغال و درآمد که آن هم برای تعداد اندکی است طبیعت این منطقه را خدشه‌دار کنند.

یاری در پایان می‌افزاید: از تمامی مسئولین و دست‌اندرکاران و همه افرادی که می‌توانند به نوعی جلوی این اتفاق دلخراش را بگیرند. می‌‌خواهیم هرچه سریع‌تر فعالیت این‌معدن را در  منطقه متوقف کنند؛ زیرا معدن تمامی زیستگاه و حیات را در این منطقه از بین خواهد برد.

اعتراض اهالی

«فردین یادگاری» دهیار جوان روستا می‌گوید: طبق پیگیری‌هایی که در دهیاری و شورای روستا انجام داده‌ایم، تقریبا با تمامی دستگاه‌های مربوطه از استانداری، دادستانی، منابع طبیعی و اداره حفاظت محیط زیست، مکاتبات رسمی بسیاری داشته‌ایم، حتی فرماندار محترم شهرستان بهار جناب آقای «فیض‌الهی» در منطقه حاضر شد و از معدن بازدید کرد و دستور توقف ۱۰ روزه معدن را صادر کرد که معدن‌داران بدون توجه به این دستور به راحتی به کار خود ادامه دادند. مردم روستا طی نامه‌ای با بیش از ۴۰۰ امضا خواستار توقف این معدن شده‌اند؛ اما هیچ‌یک از این تلاش‌ها فعلا راه به جایی نبرده‌است و هیچ دستگاهی جواب قانع کننده‌ای برای این موضوع ارائه نمی‌کند. موضوع خطرناک دیگر علاوه بر تخریب و از بین رفتن چشمه‌ها و مشکلات آبی، خطر گرد و غبار فلزات سنگینی مانند آهن و ذرات خطرناک «سیلیس» است که می‌تواند مشکلات تنفسی شدید برای ساکنین ایجاد کند و حتی رسوب این فلزات به آب‌های زیرزمینی می‌تواند باعث بیماری‌های لاعلاج شود که این مشکلات سلامت مردم منطقه را تحت‌الشعاع قرار خواهد داد.