نبض تاریخ همدان در دست معتادان متجاهر

*فاطمه کاظمی

*خبرنگار

به میدان که می‌رسم، صدا اذان زنده‌یاد موذن‌زاده در فضا پیچیده است. چند سالی بود دایره دوست‌داشتنی همدان را طلق‌هایی احاطه کرده‌ بودند که دور حفره‌ای که چند سال پیش چند تکه اشیای تاریخی از آن کشف شد، چیده شده‌ بودند، حالا چند وقتی است طلق‌ها را برداشته‌اند. قرار بود میدان را پیاده‌راه کنند و وسط آن آبنما بزنند که حین حفاری‌ها، این اشیای تاریخی نمایان شدند و مسیر و سرنوشت میدان را عوض کردند. البته که مسئولان تصمیم داشتند این اشیا را با بتن دفن کنند، اما خبرنگاران ایستادند تا این مکان به سایت‌موزه تبدیل شود. مسئولان قول دادند سایت‌موزه را تا رویداد بین‌المللی همدان ۲۰۱۸ برسانند، اما هنوز که هنوز است به وعده خود عمل نکرده‌اند و تازه می‌گویند این سایت‌موزه تا پایان سال افتتاح خواهد شد.

اگرچه دیر اما اگر این سایت‌موزه افتتاح شود، کاری است کارستان و اگر هگمتانه هم ثبت جهانی شود، چهره دیگری از همدان به دنیا معرفی خواهد شد؛ همدانی که منظر تاریخی اجتماعی آن با عنوان «از هگمتانه تا همدان» ثبت جهانی شود و گردشگر بعد از بازدید از سایت‌موزه به طرف هگمتانه حرکت کند و این مسیر تاریخی را تماشا کند.

یک خیابان پویا

از سمت میدان مرکزی که وارد اکباتان می‌شوید با تعدادی از راسته‌های تاریخی که با نام بازار خوانده می‌شوند، مواجه می‌شوید. بازار سمسارخانه، بازار آهنگران، بازار قماش‌فروش‌ها، بازار حلبی‌سازها، صحاف‌خانه، کفاش‌خانه و راسته‌های دیگر که نشان از تاریخی کهن دارند. هر شغلی که بخواهید در آن پیدا می‌شود. از دستفروشان پیاده‌رو گرفته که اجناسی مانند پول‌های قدیمی می‌فروشند و یا لباس‌های دست دوم خود را عرضه می‌کنند تا لوازم خانگی فروشی‌ها و فرش‌فروشی‌ها. هنوز صدای پتک‌زدن آهنگران قدیمی به گوش می‌رسد و هنوز صدای دستگاهی که چاقوها را تیز می‌کند بلند است. گویی این پیاده‌راه برای هر سلیقه و هر ذائقه‌ای پاسخی دارد.

این پیاده‌راه، پویاترین منطقه در همدان است و زنده و برقرار تاریخ خود را به هر رهگذری یادآوری می‌کند. هنوز هم شنیدن صدای اذان از گلدسته‌های مسجد جامع که روزگاران دراز محل شور و تجمع همدانی‌ها به مناسبت‌های مختلف بوده صفای دیگری دارد.

روی دیگر اکباتان

اما این تصاویر روی خوش داستان است و روی دیگر سکه، حکایت سرنوشت تلخی است که گریبان اکباتان را گرفته است. جمع ثابت معتادانی که در این خیابان رها شده‌اند تا اکباتان به پاتوق این معتادان تبدیل شود، در حالی‌که در هیچ‌ کجای جهان، پاتوق‌ها در دل شهر و در یک مسیر گردشگری تعریف نمی‌شوند، اما گویا همدان در همه‌چیز استثناست.

کافی است زن باشی و ساعتی تصمیم بگیری در اکباتان قدم بزنی تا اوج ناامنی را احساس کنی. نه اصلا بگذارید موضوع را جنسیتی نکنیم. تصور کنید برای گشت‌وگذار وارد یک شهر تاریخی شده‌اید، اما در تاریخی‌ترین مسیر آن با تجمع معتادانی مواجه می‌شوید که به راحتی در حال مصرف مواد هستند، بدون این‌که کسی آرامش آن‌ها را بر هم بزند. حالا این تصویر مضحک را جلوی ارزیابان یونسکو بگذارید که به زودی برای بازدید از نظر تاریخی شهری هگمتانه وارد همدان خواهند شد. شما جای ارزیاب‌ها باشید، چشمتان را روی این موضوع می‌بندید؟

حرف دل کسبه

این سوال را از یکی از کسبه اکباتان می‌پرسم و او پوزخندی تحویلم می‌دهد و می‌گوید: اکباتان تا بوده، همین بوده، شاید مدیران همدان فکر می‌کنند چون چشم آن‌ها به این تصاویر عادت کرده، پس کارشناسان یونسکو نیز برای معتادان دست تکان خواهند داد و به‌راحتی از کنارشان عبور خواهند کرد.

وی ادامه می‌دهد: بعد از پیاده‌راه‌شدن، چهره اکباتان مخوف‌تر از گذشته شده و دیگر کمتر شهروندی برای خرید به این مسیر می‌آید. بازارمان کاملا کساد است و همه امیدمان این است که با ثبت جهانی، از این رکود دربیاییم، اما آن‌طور که مشخص است، موانع رسیدن به این آرزو بیشتر از این حرف‌هاست.

دیگر کاسب همدانی می‌گوید: ما خودمان اعتبار نمی‌کنیم زن و بچه‌مان را به این خیابان بفرستیم، چطور انتظار داریم گردشگران در این مسیر به پیاده‌روی بپردازند؟ اصلا مگر می‌توان تصور کرد یک مسیر ثبت جهانی‌شده پر از معتادان به اصطلاح متجاهر باشد؟ این با کدام اصل گردشگری می‌خواند؟ این تصاویر برای ما عادی است، برای ارزیاب‌های یونسکو که عادی نیست.

اکباتان؛ قلب تپنده تاریخ همدان

اکباتان تلفظ یونانی هگمتانه است که در کتاب تاریخ هرودوت با عنوان «اکباتانه» آمده است که تلفظ یونانی‌ها و رومی‌ها از شهر ما را می‌رساند. همدان تلفظ عربی هگمتانه است. به نظر من نامگذاری خیابان اکباتان با مسمی‌تر از دیگر خیابان‌هاست. چرا که اکباتان همان همدان قدیم است.

اگر نگاهی از سر دقت به این خیابان داشته باشیم، خواهیم دید که اکباتان مردمی‌ترین خیابان همدان است. نفس و نبض همدان در این خیابان می‌زند. اگر کسی بخواهد درجه تب اجتماعی شهر همدان را بگیرد باید به این خیابان مراجعه کند. به این بخش از همدان هم می‌توان نگاه جامعه‌شناسانه داشت و هم نگاه فرهنگی. با وجود این‌که در تمام نقاط شهر مراکز خرید سر بر آورده‌اند، اما بازار همدان به عنوان یک بازار در حال احتضار، هنوز پایدار و زنده است. در این بازار برای همه سطوح و همه اقشار همه چیز پیدا می‌شود. قرارگرفتن بازار تاریخی همدان در این خیابان و منتهی‌شدن به تپه باستانی هگمتانه اهمیت این خیابان را نشان می‌دهد. تاریخ مادها از این خیابان سر بر آورده است.

احیای تاریخ همدان از خیابان اکباتان می‌گذرد. اکباتان در طرح بافت تاریخی می‌تواند گردشگر‌پذیر باشد، اما متأسفانه رها شده و مدیریت نمی‌شود. اگر در این منطقه برنامه‌ریزی شود و مدیریت صحیح اعمال شود می‌توان به حفظ آن به عنوان نبض تپنده تاریخ همدان امیدوار بود. رویای من به عنوان یک همدانی، ثبت جهانی هگمتانه است، اما باور کنید، هربار که گزارشی از این موضوع می‌نویسم، بیشتر از قبل از ثبت جهانی ناامید می‌شوم. فکر نمی‌کنم از مسئولانی که درکی از مقوله ثبت جهانی ندارند، آبی برای همدان گرم شود، پس بروم رویاهایم را خواب ببینم.