سرپرست هیئت باستان‌شناسی فصل دوم تپه نقارچی تأکید کرد:
نقاره‌چی؛ فرصتی برای جهانی‌شدن نهاوند

*سجاد سیف

*خبرنگار

فصل اول کاوش تپه نقاره‌چی نهاوند که در جنوب شهر نهاوند در میان باغات قرار دارد، از شهریور ماه ۹۸ به سرپرستی دکتر رهبر باستان‌شناس برجسته کشور آغاز شده است.

سرپرست هیئت باستان‌شناسی فصل دوم تپه نقارچی می‌گوید: این تپه در زمان قاجاریه یک بار حفاری شده و با توجه به ارتباط آن با معبد لائودیسه در منطقه دوخواهران و از نظر دوره زمانی به دوران سلوکی مربوط است و موقعیت آن از لحاظ باستان‌شناسی و گردشگری می‌تواند در توسعه شهرستان نهاوند نقشی موثری داشته باشد. زیرا از دوران یونانیان در ایران آثار مهمی در دست نیست و نتایج این کاوش می‌تواند شهرستان نهاوند را در زمینه گردشگری در سطح بین‌المللی مطرح کند.

«محسن جانجان» در ادامه می‌افزاید: در فصل اول در سه منطقه گمان‌زنی انجام دادیم که شامل کاوش در ضلع جنوب غربی و غرب تپه است و علت انتخاب این محل نتایج گمانه‌زنی‌هایی است که در قبور تولوموسی به دست آمده است.

دستاورد سفر ناصرالدین شاه

وی اظهار می‌کند: ناصرالدین شاه در سفر به عراق عجم که از شهرری آغاز شد در مسیر به بروجرد و نقاط اطراف آن، به حسین‌آباد نهاوند، سراب گاماساب، شـهر نهاونـد، بابارستم، سراب کیان، وسج، فرسفج و تویسرکان و اطراف آن سفر کرد. از میان نقاط یادشده، آن‌چه مورد اهمیت است، شهر نهاوند و نقاط اطراف آن است. اطلاعات ارائه‌شده از سوی ناصرالدین شاه و محمدحسن خان اعتمادالسلطنه در خاطراتشان از سفر به نهاوند می‌توانـد از مجهولات این تپه باستانی پرده بردارد.

جانجان می‌افزاید: ناصرالدین شاه روز چهارشنبه یازدهم ذی‌الحجه سال ۱۳۰۹ قمری خاطرات خود را از سفر به سـراب گاماساب و دیدن از شهر نهاوند و قلعه یزدگرد آغاز کرده است. بازدید ناصرالدین شاه از شهر نهاوند نه تنها گوشه‌هایی از تاریخ و حیات اجتمـاعی نهاوند را مـنعکس می‌کند، بلکه در بازدید از باغ‌های نهاوند به تپه نقاره‌چی می‌رسد. این تپه در جنوب شهر نهاوند قرار دارد و ظاهراً در زمان صفویه یک بار حفاری شده است، اما درباره قدمت و ارزش باستانی‌اش چیزی به دست نمی‌آید و مجهول می‌ماند به همین دلیل ناصرالدین شاه دستور کاوش مجدد می‌دهد.

کشف آرامگاه تومولوسی

سرپرست هیئت باستان‌شناسی فصل دوم تپه نقارچی تصریح می‌کند: ناصرالدین شاه در گزارشی که در خاطراتش آورده است، می‌نویسد این تپه یک قبر تومولوسی است و سبک و آئین تدفین مربوط به یونانیان در شهر نهاوند است. در آن یک تابوت سنگی دیده شده است که پس از کاوش و مشاهده آن را به جای خود برمی‌گردانند. این تپه و آرامگاه مربوط به دوران سلوکیان است و به احتمال فراوان به یکی از بزرگان سلسله یا مندموس، والی نهاوند در دوران سلوکیان، تعلق دارد که در این قسمت به خاک سپرده شده است. کاوش این تپه می‌تواند با معبد لائودیسه در منطقه دوخواهران ارتباط بسیاری داشته باشد.

جانجان با اشاره به این‌که قبر تولوموس متعلق به پادشاه و خانواده پادشاه بوده و اتاقی است که ابتدا روی زمین بنا می‌شده و با توده‌ای از خاک یا تپه‌ای از سنگ آن را می‌پوشاندند، اظهار می‌کند: گزارش ناصرالدین شاه به همراه برادرش عضدالدوله حاکم وقت نهاوند از کاوش تپه نقاره‌چی و همچنین دکتر فوریه فرانسوی، طبیب مخصوص ناصرالدین شاه مبنا و معیار کاوش است و با توجه به کشف طاق آجری و سنگ‌هایی که مربوط به اتاق گورستان است، در دیواره‌ها و راهرو در حال کاوش هستیم، چراکه این آرامگاه دارای در ورودی کتیبه بوده که احتمالا هنگام خاکبرداری به دست کشاورزان و باغداران منطقه تخریب شده و از بین رفته است.

وی با بیان این‌که از کاوش های دوره قاجار که ناصرالدین شاه و اعتمادالسلطنه انجام داده اند، گوری که صاحب منصبان سلوکیه در آن دفن شده، کشف می‌شود که همان دوران هم پس از انجام کاوش، دستور می‌دهند روی آن را بپوشانند و به حالت اولیه برگردانند.

 

انواع تپه‌های باستانی

تپه‌های باستانی از نظر معماری کهن در ۳ گروه گورتپه‌ها (تومولوس)، شهرتپه‌ها (سکونتگاه) و دژتپه‌ها (قلعه) قرار می‌گیرند که در اصطلاح به آن تپه مصنوعی یا تپه دست‌ساز می‌گویند. در شهرستان نهاوند، به دلیل سابقه تاریخی و تمدن، انواع این تپه‌ها قابل مشاهده است مثلا می‌توان از قلعه یزدگرد، تپه گیان، تپه باباقاسم و تپه نقاره‌چی نام برد. تپه نقاره‌چی در ۳ کیلومتری جنوب شهر نهاوند واقع در کوچه‌باغ‌ها از نوع تومولوس یا گورتپه است که نوعی تپه باستانی مصنوعی محسوب می‌شود. در این نوع تپه‌ها، معماران کهن با استفاده از لایه‌های مختلف خاک و سنگ مقبره پادشاهان را ساخته‌اند. تومولوس‌ها در اصل نوعی آئین تدفین است که از نظر ارتفاع (۹-۳۶ متر)، مقام مفرد و مقدار اشیای عتیقه درون آن با دیگر تدفین‌ها متفاوت است.

جانجان در ادامه می‌گوید: اوایل سال جاری فصل دوم گمانه‌زنی حفاری و کشف آرامگاهی از دوره سلوکی در این محوطه باستانی را شروع کردیم که با توجه به شواهد موجود و نتایج به‌دست آمده از کاوش‌های قبل، احتمال دفن یکی از سرداران، شهربانان و یا شاید استانداران یونانی که آن دوران به آن‌ها ساتراپ در دوره سلوکی گفته می‌شد، در این منطقه وجود داشت. پس از حدود یکماه کاوش در تپه نقاره‌چی نهاوند آرامگاه ساتراپ سلوکی که به زبان ساده و امروزی سرداران، استانداران و شهربانان هستند، در نهاوند کشف شد.

وی می افزاید: تپه‌نقاره چی تپه‌ای مدور با ارتفاع حدود ۸متر است که در جنوب شرقی نهاوند و در بین باغ‌های میوه قرار دارد که در این تپه قبر‌هایی با طاق‌هایی به شکل نیم دایره ویژه آن دوران همراه با پایه‌های سنگی در دل زمین احداث شده است.

 

جانجان بیان می‌کند: این تپه در مسیر تپه و شهر باستانی گیان، نزدیک به محوطه باستانی لائودیسه در محله دوخواهران است که به منظور یافتن ارتباط بین شهر لائودیسه دوره سلوکی و گور دفن شده در این تپه و گزارش ناصرالدین شاه در سفر به نهاوند انجام این کاوش ضروری به نظر می‌رسید و احتمال این‌که گور‌های زیادی از فرماندهان سلوکی در نهاوند باشد بسیار زیاد است.

سرپرست هیئت باستان‌شناسی فصل دوم تپه نقارچی اظهار می‌کند: اسکندر مقدونی در یک روند تاریخی، با هدف یونانی کردن ایران، معلم، هنرمند، مورخ، تاجر و ساتراپ‌ها یا شهربانانی را به همراه خود به ایران آورد وبعد‌ها جانشینان او یا همان سلوکی‌ها نیز از این شیوه اسکندر پیروی کردند و شهر‌های متعددی بنا نهادند که شهر نهاوند از نمونه شهر‌های دوره سلوکی در دوران اشغال ایران توسط آن‌ها بود که در گذشته لائودیکیا نامیده می‌شد.

وی تأکید می کند: با توجه به کمبود و کشف نشدن آثار دوره سلوکی در ایران، از وجود معماری شهر‌های یونانی و آداب رسوم تدفین آن‌ها اطلاع کافی نداریم بنابراین کشف معبد لائودیسه و یا آرامگاه یک شهربان، استاندار، سردار و یا ساتراپ سلوکی برای اولین بار در ایران می‌تواند سرنخ مهمی برای شناخت معماری و آئین تدفین سلوکی‌ها در ایران و تأثیرپذیری احتمالی آن‌ها از ایرانی‌ها باشد که از نظر باستان‌شناسان بسیار مهم و ارزشمند است. این اتفاق می‌تواند نهاوند را جهانی کند.