*فرزاد سپهر
*معمار و مدرس دانشگاه
در سال‌های اخیر هر چقدر به عمرمان اضافه شده به همان نسبت و یا چند برابرش شاهد افزایش قیمت زمین و ساختمان و مسکن و مغازه بوده‌ایم. زمین‌ها در هر نقطه از شهر چنان ارزشی پیدا کرده‌اند که مالک زمین را به سودای ساختن یک ساختمان می‌اندازد. فکر ساختمان‌سازی اما برای برآورده شدن منوط به داشتن اجازه و پروانه ساختمان است. این پروانه از طرف شهرداری به مالک در ازای دریافت وجه و هزینه صادر می‌شود و مالک یا مالکان به تقلای ساختمان‌سازی می‌افتند.
بام می‌سازیم با اجازه شهرداری
داشتن مسکن و رهایی از اجاره‌نشینی به هر ترتیب ممکن به دلیل افزایش سرسام‌آور اجاره‌بها از جمله دلایل تلاش شهروندان برای خانه‌دار شدن است. حال اگر بخواهیم خانه و سرپناه یا مسکن بسازیم و خود بخواهیم به دنبال دریافت پروانه و مجوز ساخت باشیم نتیجه همین می‌شود که شاهدش هستیم. معاونت‌های معماری و شهرسازی و نوسازی در مناطق چهارگانه شهرداری هر روز و هر روز با حضور تعداد بالای شهروندان برای دریافت مجوز مواجه است، در حالی‌که کمتر شهروند یا مالکی از چند و چون دریافت مجوز و مراحل صدور پروانه آگاه است و همین کمبود دانسته‌ها، سردرگمی و ناراحتی آن هم در این شرایط بیماری همه‌گیر به دنبال دارد. پس قدم نخست، پرس‌وجو و سپردن کار به دست کاردان است تا مالک بتواند به عنوان سرپرست عالی، بر کار ساختمان‌سازی با اعتمادی دو سویه از کیفیت و کمیت کار بر مجری ساختمان نظارت کند. این نظارت نه از جنس مهندسی و کنترل کیفی که صرفا به عنوان مالک زمین صورت می‌گیرد.
همیشه پای یک بام در میان است
در مورد پروژه‌هایی با ابعاد بزرگ و متراژ بالای زمین که عموما کاربری اداری و یا تجاری و یا درمانی دارند، کار ساخت‌و‌ساز کمی پیچیده‌تر است. این بار دریافت مجوز برای ساخت، روندی با حساسیت بیشتر دارد، چراکه در این وضعیت صدور پروانه ساختمان هزینه‌ای به مراتب بالاتر در مقایسه با پروژه‌های مسکونی با تعداد واحدهای محدود دارد. وقتی پای یک برج در میان است به طور قطع حساسیت نسبت به تعداد طبقات، دسترسی‌ها، پارکینگ، ایجاد تراکم جمعیتی و شکل خدمات‌رسانی آن با پرسش‌هایی منطقی مواجه است. پرسش‌هایی که اگر پاسخ درستی نداشته باشند می‌شود از نهاد صادرکننده مجوز پرسید پس شما چطور اجازه دادید این ساختمان با مشکلاتی که اکنون برای خط آسمان شهر، پارک‌کردن خودروهای مراجعان، دسترسی مشکل مستلزم عبور از مسیرهای پرترافیک، عامل افزایش تراکم جمعیتی و بالطبع مسدود شدن خیابان و معبرهای منتهی به آن و در نهایت سخت‌بودن استفاده از خدمات ارائه‌شده ایجاد کرده، ساخته شود؟!
بام‌سازی با اجازه دولت
شهرداری، بخشی از بودجه و در واقع بخشی از میزان هزینه‌ای که برای برپایی شهر و ارائه خدمات شهری به شهروندان را از محل دریافت هزینه صدور پروانه ساختمانی، عوارض ساختمان و پایان‌کار ساختمان تأمین می‌کند. هر چقدر این میزان متغیر باشد و یا با کاهش قابل‌توجه همراه شود، ارائه بخشی از خدمات شهری توسط شهرداری و معاونت‌های مرتبط معطل می‌مانند. وقتی پروژه‌ای در مقیاس بزرگ با کاربری‌های گفته شده از روش چانه‌زنی از بالا و دریافت مجوز از شهرداری روبروست همان بودجه و هزینه‌کرد شهرداری از دست می‌رود. خلاءهای قانونی در این بین با حمایت و پیگیری شهردار و اعضای شورای شهر که او را به عنوان شهردار منتخب به شهروندان معرفی کرده‌اند قابل رفع است.
همدان؛ شهری با سودای ساختمان
شهر همدان، شهری کمتر صنعتی و بیشتر در سودای ساختمان و ساختمان‌سازی است و همین صنعت بخش مهمی از پویایی اقتصادی شهر و شهروندان را عهده‌دار است. تعداد ساختمان‌های مسکونی و در ابعاد بزرگ‌تر ساختمان‌ها و برج‌های هوا شده در سال‌های اخیر تائیدی بر این گفته است که اگر صنعت ساختمان در همدان لنگ بزند بخش‌های مهمی از جامعه شهری با مشکل و معضل بیکاری و تنگنای اقتصادی روبرو می‌شوند.
قیمت بالای زمین و مسکن در شهر همدان در مقایسه با تهران به عنوان پایتخت، تائید دیگری بر شکل ساختمان‌سازی به عنوان سرمایه و ذخیره مالی توسط مالکان است. ساختمان پس از ساخته‌شدن با قیمت‌های سرسام‌آور و کاربری‌های مختلف مانند کاربری تجاری، بیشتر به اجاره می‌رود، چرا که هزینه‌های خرید ساختمان تنها در دست عده‌ای معدود در گردش است. در این شکل از صنعت، تورم روزافزون اقتصاد ایران بلافاصله خود را در شکل افزایش قیمت خانه در شهر همدان نشان می‌دهد. در این بین آیا شهرداری همدان می‌تواند راهکاری برای میزان هزینه صدور پروانه ساختمان داشته باشد؟ پاسخ به شکل قیمت‌گذاری ساختمان و دریافت هزینه از مردم و نهادهای دولتی بستگی دارد.