*فرزاد سپهر
*روزنامه‌نگار، معمار و مدرس دانشگاه
احیای بناهای قدیمی با هدف حفظ و نگهداری حافظه تاریخی شهرها و روستاهای ایران انجام می‌شود تا این شناسنامه‌های هویتی بتوانند بخشی از تاریخ و فرهنگ منطقه را بازنمایی کنند. در این بین آثار معماری به‌جای مانده از گذشته تأثیری مستقیم بر هدف یاد شده می‌گذارند و می‌توانند روند کار و زندگی، سلیقه‌های رایج، چگونگی ساخت‌وساز، مکان‌های استقرار با کاربری‌های مختلف و نقشه‌های ساختمانی دوران خود را نشان دهند.
تغییر کاربری برای بناهایی که استفاده امروزی ندارند از جمله راه‌های حفظ بنای تاریخی و قدیمی است. به عنوان مثال حمام‌های عمومی می‌توانند به شکل سفره‌خانه، نمایشگاه صنایع دستی و یا مردم‌شناسی مورد استفاده قرار گیرند.
هر چند تغییر کاربری به گفته کارشناسان راه معقولی نیست و بهتر است بناهای قدیمی مانند حمام‌ها با همان کاربری احیا شوند اما در حال حاضر هنوز حمام‌های عمومی قابلیت توجه عمومی را در ایران ندارند. در کشور همسایه یعنی ترکیه، حمام‌های قدیمی با همان کاربری، نمونه‌های موفقی از احیا هستند.
دو حمام و دو سفره‌خانه
استان همدان و به ویژه شهر همدان از بناهای متعدد قدیمی و تاریخی بهره‌مند است که با توجه و انجام پژوهش‌های کارشناسی می‌توانند با عناوین مختلف به حیات خود ادامه بدهند. در همدان حمام‌های قدیمی قلعه و حاجی پس از مرمت، ترمیم و احیای دوباره با کاربری سفره‌خانه سنتی پذیرای حضور شهروندان و گردشگران هستند.
پیشنهاد مرمت و احیای حمام قدیمی روستای امزاجرد با ارائه طرح به میراث فرهنگی استان و حمایت مالی توسط سرمایه‌گذار بخش خصوصی، مصطفی خرمروی، جنبه اجرایی گرفت. طرح مرمت شامل ۳ بخش به‌ترتیب تحلیل وضع موجود، آسیب‌شناسی، ارائه نظام پیشنهادها و و احیای حمام با اجرای طرح بود.
حمام حاج مهدی قلی
بنای حمام حاج مهدی قلی بنا بر اسناد و مدارک موجود در اداره‌کل میراث فرهنگی استان همدان، در سال ۱۳۸۴ شناسایی و در سال ۱۳۸۵ نقشه‌برداری شد. این حمام با عنوان «حمام قدیمی امزاجرد» با موقعیت جغرافیایی استان همدان- شهرستان همدان- بخش مرکزی- دهستان هگمتانه- روستای امزاجرد با قدمت متعلق به قرن ۱۴ هجری قمری به شماره ۱۷۱۴۵ در تاریخ ۲۳ بهمن ۱۳۸۵ در فهرست آثار ملی ثبت شده است.
حمام احیا کنیم
هدف اصلی و نهایی در طرح مرمت و اجرای احیای حمام، بازگرداندن حمام قدیمی امزاجرد به وضع اصلی و تا حد امکان وضعیت اولیه بود به‌طوری‌که بخش‌هایی مانند خزینه که دیگر کاربری ندارند تا حد امکان حفظ شوند. سربینه، میان‌در و گرمخانه با هدف دسترسی به فضاهای قابل استفاده در سفره‌خانه و محل نشستن مراجعان و مشتریان طراحی مجدد شد.
از طرح تا اجرا
لایه‌برداری برای یافتن کف اصلی و رسیدن به حوض‌های سنگی حمام، دسترسی به لایه اصلی دیوارها، سقف و تاق‌های گنبدی، حذف دیواره‌های الحاقی، بازکردن خزینه آب گرم و سرد، برش لوله‌های آب سرد و گرم و بازگشایی راه ارتباطی بین خزینه و تون حمام چرا که در سال‌های گذشته حمام قدیمی به شکل حمام عمومی روستا مورد استفاده بود، تعبیه فضاهای جدید با حفظ معماری اصلی بنا، طراحی تاسیسات در جانمایی جدید، برداشت نهایی و ارتباط بخش‌های داخلی و خارجی با هدف دستیابی به کاربری سفره‌خانه سنتی، طراحی نمای بیرونی بنا و طراحی و اجرای سردر ورودی حمام از جمله کارهای اجرا شده برای حمام قدیمی امزاجرد یا سفره‌خانه سنتی بود.