همدان‌نامه: مدیران همدان می‌دانستند مرداد، ذخیره سد اکباتان به عنوان مهم‌ترین منبع تأمین آب شرب همدان تمام خواهد شد، اما هیچ چاره‌ای برای آن نیندیشیدند و آن‌قدر دست روی دست گذاشتند تا شهری که الوند دارد، ۲۰ روز بدون آب بماند و معلوم نیست این شرایط تا کی ادامه داشته باشد. صفحه ویژه این شماره را به موضوع آب اختصاص داده‌ایم.
*یک کنشگر اجتماعی در گفت‌وگو با همدان‌نامه:
*آب هست؛ مدیریت نیست
*مینا ساکی
مدیران استان بحران آبی که همدان را فراگرفته را به گردن کم‌شدن بارش‌ها می‌اندازند، در حالی‌که کارشناسان معتقدند همدان آب دارد و نباید به این روز بیفتد، به شرط این‌که مدیریت وجود داشته باشد.
مدیریت اشتباه
«حمیدرضا حق‌نظری» در خصوص وضعیت آب همدان در سطح کلان، بیان می‌کند: طی چند دهه گذشته در بحث کلان نتوانستیم تصمیمات درستی برای آب بگیریم. در شرایط کنونی بین آب شرب، کشاورزی و صنعت چه توازنی باید وجود داشته باشد؟ آب شرب که گفته می‌شود حدود یک‌سوم تا نیمی آن از سد اکباتان تأمین می‌شود، با چالش جدی مواجه شده و این بخش را از دست داده‌ایم. چشمه‌سارهای مناطق نیز به علت کاهش دبی آب، دچار مشکل شده‌اند و آب همدان از چاه‌ها تأمین می‌شود.
وی می‌افزاید: در همدان آب کم شده، اما آیا می‌توانیم ادعا کنیم که واقعا آب به قدری کم شده که مردم فقط دو ساعت در روز می‌توانند از آب استفاده کنند؟ به نظر این‌گونه نیست؛ زیرا درحالی که همدان در صادرات کشوری دارای رتبه است، از سوی کشاورزی اعلام شده که در ماه‌ها و سال گذشته ۹۲۲ هزار تن سیب‌زمینی صادر شده و هر کیلو از محصولات حدود ۲۰۰ لیتر آب می‌برد که اگر حساب کنیم، حدود ۲۰۰ میلیون مترمکعب در این زمینه مصرف می‌شود؛ یعنی چیزی حدود ۷ برابر سد اکباتان، اگر به صورت کامل پر باشد، است. این مقدار کمی نیست، درحالی‌که کشت دوبار در سال اتفاق می‌افتد و حجم بسیار زیادی از آب مصرف می‌شود؛ این درحالی است که کلیه مخازن آبی همدان، حدود ۲ میلیارد مترمکعب است. آب شرب اولویت اصلی ما است و با کاهش آب کشاورزی می‌توانیم آب شرب را تأمین کنیم. پس آب هست اما مدیریت نیست.
نابودی دشت‌ها
حق‌نظری با اشاره به این‌که در سال‌های آینده فاجعه بزرگتری را خواهیم داشت و آن ازبین‌رفتن کامل دشت‌ها است، عنوان می‌کند: عمق چاه‌ها در دشت بهار ۱۲۰ متر و کبودرآهنگ ۱۸۰ متر است، این درحالی اتفاق افتاده که تراز آبی آن‌ها مثبت بوده و اکنون منفی است و هرساله با افت‌های شدیدی روبه‌رو است. چگونه نه جهاد کشاورزی و نه آب منطقه‌ای تصمیمی برای آن نمی‌گیرند؟
وی در ادامه اظهار می‌کند: صنعت، کشاورزی و باغداری را فراموش نکنیم؛ نمی‌توانیم آب باغداری را کاهش دهیم، چراکه اگر باغ‌ها را از دست دهیم، هوا را از دست داده‌ایم و پوششی که اکسیژن لازم یک شهر را تأمین می‌کند، از بین می‌رود.
طرح اشتباه
حق‌نظری می‌افزاید: باید بین آب شرب، کشاورزی و صنعت به توازن برسیم. مسئولان ما طی دهه‌های گذشته به تمام مطالبی که بیان شده، هیچ‌گونه توجهی نکردند و به دنبال مُسکنی به نام آب سد تالوار بودند و به جای این‌که تصمیمات درست بگیرند، در خواب بودند. انتقال حوزه آب کاری اشتباه در اشتباه بود که پدیده آلودگی آب را به‌دنبال داشت. مطالعات انجام‌شده در سال ۹۲ نشان می‌دهد آرسنیک این سد بیش از ۱۰ برابر حد مجاز است، به صورتی که در برخی سرشاخه‌ها تا ۷۰ برابر دیده شده است. به دلیل آتش‌فشانی بودن منطقه، ترکیبات گوگردی سرشاخه‌ها باعث شده تا این آب آلوده باشد.
وی با بیان این‌که هر طرح بزرگی باید پیوست زیست محیطی و اجتماعی داشته باشد، می‌گوید: در سال ۹۱ مطالعاتی انجام شده، اما تا به امروز کاری انجام نداده‌اند و به دنبال جذب میلیاردها پول بودند که فقط این طرح را انجام دهند. از آن‌جایی که تمام کارشناسان می‌گویند باید در خصوص هر موضوعی مطالعه شود و مسئولان توجهی نمی‌کنند، امروزه جوابشان را می‌گیرند.
حق نظری خاطرنشان می‌کند: این طرح نه تنها در خصوص آلودگی آب، بلکه در حوزه‌های دیگر نیز مشکل دارد؛ پس مسئولان به جای این‌که به فکر انتقال آب بین حوزه‌ای باشند، باید مشکل را همین‌جا حل کنند. در کشاورزی وقتی اجازه می‌دهند عده قلیلی از کشاورزان که ۵ درصد جامعه ما را تشکیل می‌دهند، مقدار چندین برابر آب شرب تمامی مناطق استفاده کنند و حتی به صورت رایگان این کار را انجام می‌دهند، کم‌کاری مسئولان را نشان می‌دهد.
وی با اشاره به این‌که نقد بسیار تندی از جهاد کشاورزی، وزارت نیرو و نیروگاه مفتح وجود دارد، بیان می‌کند: نیروگاه مفتح سال ۸۹ برترین نیروگاه کشور بوده و برق زیادی را تولید کرده و این درحالی است که همان سال در همدان مشکل آب داشتیم.
این فعال و کنشگر اجتماعی تصریح می‌کند: همه کارهای اشتباه را انجام می‌دهیم تا عده‌ای خاص، به سود برسند. تصمیمات اشتباه مارا به جایی می‌برد که نه تنها آب سد، بلکه تمام آب‌های زیرزمینی نیز خشک شود، به‌طوری‌که در کبودرآهنگ فروچاله‌های عظیمی داریم. این اخطار را به مردم و مسئولان می‌دهیم که شاید ۲۰ سال بعد این استان قابل سکونت نباشد؛ پس امروز را فراموش نکنیم و با برنامه‌ریزی درست، به دنبال راه‌حل باشیم.