ساختار شهرداری، نیاز به جراحی دارد
تحلیلی بر آغاز و چالشهای شورای ششم و شهردار جدید همدان
*مهرداد نهاوندچی
*روزنامه‌نگار
حدود دو ماه از شروع به کار شورای ششم میگذرد. در این مدت شاهد فرآیند طولانی انتخاب شهردار، برکنارکردن مدیر باسابقه روابط عمومی شورا و همچنین تعدیل شش تن از مشاوران مرکز مطالعات و پژوهش‌های شورای شهر بودیم. این در حالی است که دو اتفاق مهم حواشی زیادی پیرامون شهرداری و شورای ششم به وجود آورد؛ تخریب مدرسه ظفر و خانه شیری که هر دو واجد ارزش تاریخی و میراث فرهنگی بودند و در آستانه ثبت ملی قرار داشتند. در این میان واکنش شورا به این حوادث جالب توجه و قابل تأمل بود. پس از تخریب مدرسه ظفر، در کمیسیون شهرسازی و معماری و در جلسهای اضطراری این موضوع مطرح شد و این کار تخلف محرز خوانده شد و قول بر جلوگیری از وقوع چنین اتفاقاتی داده شد. پس از این جلسه بدون مصوبه و یک هفته بعد، خانه تاریخی شیری نیز توسط مالک و در سکوت شهرداری، تخریب شد. در این میان نبود فرهنگ عذرخواهی در مدیران شهری اگرچه موضوع جدیدی نیست اما، اگر عذرخواهی صورت می‌گرفت و میزان تقصیر و کم‌توجهی شهرداری نیز پذیرفته می‌شد، شاید از سنگینی این داغ کاسته می‌شد. مسئله و نگرانی شهروندان تکرار این اتفاق است. دیدن این دو تخریب دو شوک بزرگ به شهروندان وارد کرد و سوال این‌جاست که آیا باید منتظر شوک‌های جدید بود؟ سومین اثر تاریخی شهر همدان به منظور ساخت برج یا مرکز خرید، کی و کجا با خاک یکسان خواهد شد؟ یکی از اعضای شورای شهر با استناد به نامه سال۸۶ می‌گوید که مقصر اداره میراث فرهنگی است که در استعلام خود، بنا را فاقد ارزش اعلام کرده، آیا نمی‌باید نامه استعلام هر شش ماه یا هر ساله تمدید شود. آیا به راستی اعتبار یک نامه ۱۴ سال است؟
لزوم عدالت در ساختار نیروی انسانی
وجود ساختار عمودی و سلسله مراتبی به شکلی امکان رانت را در نهاد شهرداریها به وجود آورده است، این امر خود باعث شده تا در طی چند دهه اخیر، مشکلاتی در منابع انسانی شهرداری همدان به وجود بیاید. اگرچه در ظاهر امر همه چیز در مورد مدیریت منابع انسانی و نیروها در شهرداری درست است و با چارت انطباق دارد اما در جاهایی مشکلاتی نیز بروز کرده که از جمله آن میزان درصد بالای نیروهای موقتی به دائمی، مشاوران تشریفاتی (زینت المجالس)، پدیدههایی مانند: کار چاق کن، مدیران بیست میلیونی -طبق گفته یکی از اعضای شورا- و مواردی از این قبیل را به وجود آورده است. بی‌توجهی به موضوع تخصص‌گرایی و دور شدن از ارتباط با انجمن‌های مردم‌نهاد و تصمیمسازی توسط خود مردم و استفاده از رسانهها، ساختار را به ساختاری از بالا به پایین و دستوری تبدیل کرده تا یک ساختار تصمیم از پائین (از مردم) به سمت بالا. یادم هست یکی از مدیران شهرداری در یکی از بخش‌های شهرداری در بدو ورود یک تحول در ساختار منابع انسانی آن اداره ایجاد کرده و برخی پستها را حذف کرده بود. وی از پدیدهای به نام کارتکش نام برد، که فردی که با حقوقی کلان صرفا مسئول کارت‌خوان و کشیدن کارت بانکی از مردم بوده است. ساختار شهرداری نیاز به یک بازنگری و شاید جراحی دارد. اقتدار و استقلال حلقه گمشده مورد نیاز شهرداری است. شهردار و شورای جدید به چه میزان، تاب آوری فشارهای نیروهای وارد شده توسط سایر نهادها را در مورد ساختار مدیریت منابع انسانی و تغییرات پستهای سازمانی را خواهند داشت؟ شورای ششم و شهردار جدید تا چه میزان در جراحی ساختار، ایجاد عدالت در پرداختیهای کارکنان شهرداری موفق خواهد بود؟
شورا و چالشهای پیشرو
- لزوم توجه به برند همدان و نگاه بینالمللی و ملی به منظور ایجاد رساندن همدان به جایگاه واقعی خود در کشور و منطقه. داشتن تجارب و نگاه بینالمللی مانند ارتباطات با کشورهای مختلف به منظور تبادل تجارب و بهرهگیری از تجارب شهرهای مشابه موفق دنیا در زمینههای گردشگری، محیط زیست، مدیریت بحران و سایر زمینههای مدیریت شهری.
- یکی از نقدهای جدی به شهردار قبلی، این مورد بوده است، که وی صرفا نگاه عمرانی دارد؛ اگر این انتقاد را وارد بدانیم، باید به شهردار جدید پیشنهاد دهیم نگاه همه جانبه و سیستمی به همه مسائل شهر منحصر به فرد همدان داشته باشد. شهردار همدان علاوه بر انجام همه امور عمرانی مورد توقع، باید به نوعی مدیر میراث فرهنگی و گردشگری نیز باشد. اگرچه این موارد جز وظایف اصلی شهرداریها نیست اما در مورد همدان صدق نمیکند. کوشش شهردار برای برند کردن همدان میتواند گامهای بلندی برای توسعه شهری همدان باشد. همدان شهر پایلوت گردشگری کشور هم لقب گرفته است و غالب اعضای شورای شهر دوره جدید با شعار حفاظت از محیط زیست پای در میدان گذاشته‌اند. شعاری که اکنون زمان اجرای آن است و تبدیل کردن شهرداری به نهادی حافظ محیط زیست و نه مخرب آن.
- همدان شهر سبز جهان اسلام است. لزوم توجه به حفاظت از محیط زیست شهری یک مسئله بزرگ است و صرفا از حد شعار خارج شده است. همدان ستاد پایدار محیط زیست را هم چند سالی است که راه انداخته، اما این کافی نیست و باید پایش فاکتورهای محیط زیستی یکی از اقدامات پیشرو باشد. حفظ میزان سرانه فضای سبز با حفظ باغات و فضاهای موجود، جلوگیری از تفکیک اراضی به صورت غیر قانونی، جلوگیری از رانت و فساد در زمینه شهر فروشی، زمین، کوه و رودخانه خواری، احیای قنوات، بازتعریف و تلاش برای رسیدن به شاخصهای شهر سبز جهان اسلام، روش های نوین مدیریت پسماند، حمل و نقل، توجه به اصل انسان محوری، هوشمندسازی، تامین و استفادۀ از انرژی‌های نو و همچنین تکمیل زیر ساخت سیستم اطلاعات جغرافیایی و گزارش جامع محیط زیست میتواند از جمله اقدامات پیشرو باشد که از یک شهردار متخصص و کارآمد برمیآید.
این موارد و دهها مورد دیگر از منظر فنی، مدیریتی، استراتژیک، مناسبات و رویدادهای بینالمللی، آینده‌پژوهی و مواردی از این دست و وجود مسائل پیچیده حاضر و آینده پیشرو، این سوال را در ذهن متبادر میسازد که آیا شورای ششم و شهردار جدید میتوانند ارزش افزوده و درآمد ضعیف، مدل کسب درآمد و مدیریت هزینه را بهبود بخشند و توجه مناسبی و درخوری به حفظ میراث فرهنگی، گردشگری و محیط زیست داشته باشند؟