*محمدمهدی سروش
*استادیار پایه ۲۲ معماری
طی چند سال گذشته، شهرداری همدان به دنبال راه‌اندازی منطقه جدید شهرداری با عنوان منطقه پنج بود و برای تعیین محدوده این منطقه مشاوری انتخاب شده بود، اما معتقدم از روز نخست، مسیر و مبانی نظری راه‌اندازی این منطقه اشتباه بود.
وقتی از شهر الکترونیک و هوشمند صحبت می‌کنیم، در واقع به دنبال حذف نیروی انسانی و ماشینی‌کردن اقدامات هستیم تا شهروندان در فضای مجازی از مدیریت شهری، خدمات دریافت کنند و حتی بعضی خدمات به صورت هوشمند به آن‌ها ارائه شود. با این تفکر و مبانی نظری، در آینده باید از تعداد مناطق شهرداری کم شود و به قول معروف دفتر و دسک آن کاهش یابد.
چندین سال است که موضوع شهر الکترونیک، دولت الکترونیک، پیشخوان دولت الکترونیک مطرح شده و بحث جدی و مناسبی است؛ اتفاقی که در جهان اول افتاده و در دوره پسا کرونا این موضوع باید جدی‌تر پیگیری شود.
شهر هوشمند، یک منطقه شهری است که از انواع مختلف سنسورهای الکترونیکی اینترنت اشیاء (IoT) برای جمع‌آوری اطلاعات استفاده می‌کند، و سپس از این اطلاعات برای مدیریت کارای دارایی‌ها، منابع و خدمات شهری استفاده می‌کند. این فرایند، شامل جمع‌آوری اطلاعات از شهروندان، دستگاه‌ها و منابع شهری است که برای پایش و مدیریت ترافیک خودروها و سیستم‌های حمل و نقل، نیروگاه‌های برق، تأسیسات شهری، شبکه‌های تأمین آب، مدیریت پسماند، کشف جُرم، سیستم‌های اطلاعاتی، مدارس، کتابخانه‌ها، بیمارستان‌ها و دیگر خدمات اجتماعی، آنالیز و پردازش می‌شود.
ایده شهر هوشمند، ادغام فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) و دستگاه‌های مختلف متصل به شبکه اینترنت اشیاء (IoT) است، برای بهینه‌سازی بهره‌وری از خدمات و کاربری‌های شهری و اتصال آن به شهروندان است. فناوری شهر هوشمند به مسئولان یک شهر اجازه می‌دهد به صورت مستقیم با جامعه و زیرساخت‌های شهری تعامل برقرار کنند و بتوانند به راحتی آن‌چه را اتفاق می‌افتد و در حال تحول است پایش کنند.
در چنین شرایطی راه‌اندازی یک منطقه جدید برای شهرداری، اقدام درستی نیست و حتی می‌توان گفت کار ناعاقلانه‌ای است.
در مقابل در همدان محدوده‌ای وجود دارد که در بعضی شهرها از آن به عنوان ناحیه یا منطقه ویژه نام می‌برند و در بعضی شهرها نیز به آن شهرداری منطقه بافت تاریخی می‌گویند.
حدود ۱۸۰ شهر در ایران دارای محدوده بافت تاریخی هستند که به تصویب شورای عالی معماری و شهرسازی رسیده و این محدوده که بر اساس نقشه سال ۱۳۳۵ تعیین شده، قابل افزایش یا کاهش نیست. پس اگر شهرداری به دنبال انجام یک کار علمی، حقوقی و حساب‌شده است و مانند گذشته به دنبال شعاردادن مانند اطلاق عنوان پایتخت تاریخ و تمدن ایران نیست، باید طبق مصوبات بالادستی عمل کند که براساس آن مصوبات، نقشه سال ۱۳۳۵ ملاک تعیین محدوده بافت تاریخی همدان است. انتخاب نام برای این شهرداری مهم است و نباید از شماره برای آن استفاده کرد، چراکه شرایط مدیریتی منطقه بافت تاریخی با سایر مناطق متفاوت است. مدیریت بافت تاریخی شرایط خاصی دارد و مدیر آن باید متخصص میراث فرهنگی و دارای تفکر، اندیشه و خلاقیت باشد و بتواند این منطقه را راهبری کند، حتی می‌توان گفت باید خبره‌ترین مدیر شهر را در رأس منطقه بافت تاریخی قرار داد.
این موضوع در جلسات مرکز مطالعات و پژوهش‌های شورای شهر صورت جلسه شد، اما متأسفانه در صحن شورا اتفاقات دیگری افتاد و با فشار شهرداری، راه‌اندازی شهرداری منطقه پنج به تصویب رسید که قبلا بر اشتباه‌بودن آن تأکید شد.
ما باید به دنبال راه‌اندازی شهرداری منطقه بافت تاریخی باشیم و مناطق دیگر نیز به دو منطقه کاهش یابند تا هم بافت تاریخی همدان تحت مدیریت ویژه قرار بگیرد و هم مقوله‌هایی مانند شهر هوشمند و شهر الکترونیک تحقق یابند.