با آزادسازی حریم رودخانه و توجه به گردشگری؛
رود دره «گنجنامه» را به «دربند» تبدیل کنید

*مهرداد نهاوندچی                                                                                                                                                   

*دانشجوی دکتری برنامه ریزی محیط زیست

آزادسازی حریم رودخانه گنجنامه

سال ۹۸ و با صحبت‌ها و بازدید دادستان همدان، آزادسازی حریم رودخانه گنجنامه آغاز شد. در آن زمان گفته می‌شد ۹۷ درصد این مسیر در تصرف است و نیاز به آزادسازی دارد. همان‌طور که در پرونده ویژه شماره ۸۱ همدان‌نامه در تاریخ شهریور ۱۴۰۰ هم به آن پرداختیم، آزادسازی رودخانه بعد از سه سال حرف و حدیث دستگاه‌های مختلف  هنوز محقق نشده است. این‌که چه موانعی و چه دست‌های پشت پرده‌ای در این آزادسازی وجود دارد، جای سوال است. آزادسازی حریم رودخانه گنجنامه، می‌تواند به دست شورای ششم، شهردار جدید و با همت دادستان، شرکت آب منطقه‌ای، همکاری مردم (باغداران)، نیروی انتظامی و دستگاه‌های ذیربط اجرایی مانند اداره پیشگیری از تخلفات شهرداری، محقق شود. اگر این امر تحقق یابد، اتفاق مبارکی خواهد یود. از همان زمان انتشار خبر آزادسازی حریم رودخانه، شهرداری اعلام آمادگی کرد،  بعد از رفع تصرف‌ها ۵ کیلومتر از حاشیه رودخانه گنجنامه را حریم‌سازی و سنگ جداره اجرا و برای استفاده عموم مردم آماده کند. هدف از اجرای این طرح استفاده فراغتی از رود دره گنجنامه و نیز جلوگیری از ساخت‌و‌سازهای بی‌رویه در منطقه، ترویج ورزش کوهنوردی، حفاظت از محیط طبیعی رود دره و جلوگیری از تخریب کوهستان و مناظر طبیعی عنوان شده است.

دربند تهران

دربند، منطقه‌ای عالی با آب‌وهوای دلپذیر است که پایتخت‌نشینان زیادی از شلوغی و ترافیک و آلودگی هوای شهر، به این محل پناه می‌برند تا هم از چشم‌انداز فوق‌العاده زیبای آن لذت ببرند، هم در رستوران‌های متعدد آن یک وعده غذای لذیذ نوش جان کنند، اما این همه ماجرا نیست و بدون اینکه نیازی باشد از تهران فاصله بگیرند، می‌توانند به کوه‌نوردی بپردازند و از هوای مطبوع و محیط دیدنی آن استفاده کنند. پیاده‌روی در مسیر سنگی دربند و عبور از کنار غذاخوری‌های گوناگون و دست‌فروشان و خوردن انواع آلو، لواشک، ترشک، باقالی، بلال و… همان چیزی است که جذابیتی دوچندان به دربند بخشیده‌ است. بر پایه نظرسنجی‌های انجام شده، دربند نخستین گزینه شهروندان تهرانی برای پذیرایی از میهمان خارجی و شهرستانی است.

بند عباس‌آباد به گنجنامه همدان

رود دره های شهری، جزئی از پیکره طبیعی شهر، بستر باغ‌های قدیمی، بستر جوی و جویبار زنده و سلامت، دالان هوای پاکیزه و مأمن پرندگان و از همه مهمتر بستر پیوند زندگی شهری با طبیعت است. شباهت‌های زیادی بین مسیر عباس آباد به گنجنامه همدان با دربند تهران وجود دارد. در صورت آزادسازی حریم رودخانه گنجنامه و توجه به مقوله گردشگری می‌توان رود دره گنجنامه را به «دربند»ی دیگر بدیل کرد. سرمایه‌گذاری در زمینه گردشگری، پیاده‌راه‌سازی، توجه به ظرفیت برد محیط زیستی و مواردی از این دست می‌تواند این ظرفیت بزرگ را به عنوان منطقه درجه یک گردشگری در سطح کشور معرفی کند.

اما در این راستا باید به چند نکته در مورد آزادسازی و ساخت تفرجگاه در این منطقه اشاره شود:

۱-      ضرورت مطالعات دقیق محیط زیستی برای ایجاد پیاده‌راه و تفرجگاه گردشگری در مسیر رودخانه گنج‌نامه  به منظوررونق حوزه گردشگری

۲-      حفاظت از محیط کوهستان و کاهش آثار منفی بر محیط

۳-      تغییر رویکرد سرمایه گذاری در منطقه از مسکن (ویلاسازی) به بخش خدمات و گردشگری (استفاده عمومی)

۴-      جلوگیری از ساخت‌و‌سازهای غیرمجاز

۵-      باید این موضوع که همدان شهر سبز پایدار جهان اسلام است در ساماندهی رودخانه‌ها به خصوص رودخانه گنجنامه نیز لحاظ شود، چراکه رودخانه‌ها برندهای شهر همدان بوده و از نشانه‌ها و شاخص‌های شهر سبز پایدار نیز است.

۶-      لزوم جداسازی فاضلاب از رودخانه، از مسیر تصفیه‌خانه تا میدان عباس‌آباد توسط شرکت آبفا پس از آزادسازی، اگرچه ظاهرا بین فواصل سال‌های۱۳۹۰ الی ۱۴۰۰، نقاط آلوده رودخانه شناسایی شده اند.

۷-      توجه به حساسیت‌های محیط زیستی منطقه، ظرفیت برد اکولوژیک برای ایجاد پیاده راه و تفرجگاه گردشگری در مسیر رودخانه گنجنامه

۸-      توجه به فرصت‌ها و تهدیدات احتمالی، نیاز به مطالعات ارزیابی اثرات اجتماعی و توجه به خواسته¬های ذی نفعان، ایجاد امنیت برای باغداران و شهروندان

۹-      نیازسنجی ایجاد سایه‌بان در بخش‌هایی از مسیر گردشگری رودخانه گنجنامه

۱۰-    استفاده از مصالح بومی منطقه برای ایجاد پیاده‌راه و تفرجگاه گردشگری در مسیر رودخانه گنجنامه

۱۱-    فعالیت‌های فرهنگی و آموزشی در مسیرهای کوهنوردی و اطلاع‌رسانی‌های لازم به کوهنوردان و گردشگران در راستای حفاظت از منطقه

۱۲-    ایجاد مراکز خدمات رفاهی برای گردشگران

با توجه به ظرفیت بالای رود دره گنجنامه، با رعایت اصول محیط زیستی و گردشگری پایدار می‌تواند، این منطقه را به محلی برای تفرج عمومی، ایجاد مراکز رستورانی، اقامتی و رفاهی برای عموم شهروندان و مسافران بدیل کرد. در این راستا طراحی صحیح و مطالعات دقیق می‌تواند راهگشا باشد. برای انجام این مهم، عزم دادستانی و شرکت آب منطقه‌ای برای آزادسازی حریم روخانه ضروری است. امید است این مسیر از گزینه های ایجاد جاده برگشت گنجنامه خارج شود، چراکه این طرح باعث تخریب و نابودی این منطقه زیبا می‌شود. اگر قرار به استفاده از این منطقه است، چه بهتر منطقه به جای استفاده عده‌ای افراد خاص و کوچه‌باغ‌های اختصاصی در اختیار عمومی قرار بگیرد. اما دستگاه‌هایی مانند شورای شهر، شهرداری و اداره میراث فرهنگ و گردشگری همدان نقش بسزائی در بهبود وضعیت این منطقه داشته و می توانند مسیر را به مسیری مانند آن‌چه در «دربند» و «درکه» تهران شاهد هستیم، تبدیل کنند.