همدان در مسیر خوزستان

بحران آب و چالش‌های پیش رو

0

*مهرداد نهاوندچی                                                                                                                                                  

*کارشناسی ارشد مدیریت محیط زیست                                                                                                        

 

  • محمد درویش و خشکسالی‌­های اخیر

چندی پیش گفت‌وگویی با «محمد درویش» کنشگر محیط زیست داشتم و از او در مورد این سوال کردم که بحران آب در ایران را ناشی از تغییرات اقلیمی می­داند یا در نتیجه سیاست­های ناکارآمد در حوزه مدیریت منابع آبی در دهه اخیر؟ وی در پاسخ به این سوال گفت: بی‌شک تلفیقی از هر دو موثر بوده و هیچ یک را نمی­شود انکار کرد. در واقع، وقتی ما با پدیده­هایی مانند گرمایش جهانی و تغییرات اقلیمی  روبرو هستیم، وقتی که کشورمان در کمربند خشک جهان قرار گرفته و ۷/۸۹  درصد وسعت ایران در مناطق بسیار خشک، خشک و نیمه خشک است؛ انتظار می­رود مدیریت حاکم بر سرزمین این حساسیت­ها را به درستی شناسایی کند و بر مبنای این حساسیت­ها چیدمان توسعه را طراحی کند. وقتی میانگین ریزش­های ریزش­های آسمانی یک سوم میانگین جهانی است، وقتی که تبخیر چند برابر میزان جهانی است، انتظار بر این است که در تولید پول وابستگی معیشتی به منابع آب و خاک را کمتر کند تا مجبور نباشد تمام تخم‌مرغ­ها را در سبدی بگذارد که چشم او به آسمان باشد. اگر این کار را نکند، از فهم و درایت لازم برای حکومت­داری برخوردار نبوده است واقعیت ماجرا این است که وقتی به چیدمان توسعه در نیم قرن اخیر در ایران نگاه می­کنیم، کوچک­ترین درکی از واقعیت زیست­بوم را در چیدمان توسعه نمی­بینیم. هیچ واقعیتی به نام واقعیت اقلیمی در چیدمان توسعه ما وجود ندارد؛ برای همین هم است که نرخ فرسایش خاک در ایران ۸  برابر میانگین جهانی می­شود و میران فرونشست زمین در ایران به ۱۴۰ برابر آن چیزی می­رسد که از آن به عنوان شرایط بحرانی یاد کرده­اند و نرخ بیابان­زائی در ایران جزء ۵ کشور اول دنیاست.

  • همدان وارد محدودیت آبی شده

در این مورد «منصور ستوده» مدیرعامل آب منطقه­ای استان همدان به پایگاه خبری وزارت نیرو گفت: در ادامه خشکسالی­های سال­های گذشته، شاهد خشکسالی هواشناسی و هیدرولوژیکی بی­سابقه­ای در سال آبی جاری هستیم به نحوی که ایستگاه­های باران­سنجی شرکت آب منطقه­ای همدان طی سال آبی جاری در استان ۲۸۰ میلی­متر بارندگی داشته­ایم که در مقایسه با ۴۶۹ میلی­متر بارش سال گذشته ۴۰ درصد کاهش یافته و استان وارد تنش آبی شده است؛ بر همین اساس صرفه­جویی در مصرف آب در همه بخش­ها در مقطع کنونی امری ضروری تلقی می­شود.

ستوده ادامه داد: رواناب به خصوص منابع آب ورودی به سدهای استان کاهش شدیدی داشته و سدهای اکباتان و آبشینه به عنوان تامین کننده آب شرب، احتمالا از مهرماه قادر به تامین آب نخواهند بود.

وی با بیان این‌که سد اکباتان با کاهش ذخیره آبی نسبت به ماه­های گذشته مواجه شده است، افزود: حجم سد اکباتان در حال حاضر به ۱۴ میلیون کاهش یافته و ۴۲ درصد از ذخیره سد پر شده است. ستوده یادآور شد: حجم رواناب ورودی به سد اکباتان نسبت به سال گذشته به یک سوم کاهش یافته به طوری که در سال گذشته ۶۴ میلیون متر مکعب وارد دریاچه سد اکباتان شده که این میزان در سال جاری به ۲۴ میلیون متر مکعب کاهش پیدا کرده است.

ستوده ادامه داد: وضعیت منابع آبی استان همدان نسبت به سال‌های گذشته با کاهش جدی مواجه است که انتظار می­رود صرفه­جویی لازم برای جلوگیری از بروز بحران توسط مصرف­کنندگان آب در بخش شرب، کشاورزی، صنایع و خدمات انجام شود.

مدیرعامل شرکت آب منطقه­ای همدان گفت: به دلیل کمبود بارندگی در سال آبی جاری و وقوع خشکسالی کشت دوم محصولات کشاورزی به ویژه کشت پاییزه در اراضی پایین دست سدهای اکباتان و سایر سدهای تامین کننده آب شرب استان ممنوع است. وی با اشاره به این‌که همدان امسال از ذخایر آبی مناسبی برخوردار نیست و باید صرفه­جویی و رعایت الگوی مصرف در اولویت قرار گیرد، عنوان کرد: تلاش بر این است برای تابستان امسال علاوه بر تامین منابع آب جایگزین ذخیره مناسبی را در سدهای استان همدان نگه داریم تا دچار مشکل نشویم.

  • همدان در مسیر خوزستان

جنگ آب و تشنگی خوزستانی که دو رود بزرگ ایران از آن سرزمین می‌گذرد و به نوعی مادرخرج ایران از نظر آبی در دهه­های اخیر بوده ، هشداری است برای مسئولینی که به دنبال پروژه‌های مانند ذوب آهن اسدآباد و پتروشیمی همدان، فولاد و دیگر صنایع آب­بر هستند. صنعت ذوب آهن، پر مصرف‌ترین صنعت در هدررفت آب است. آیا قرار است دشت‌های سبز و مناطق طبیعی استان که تنها برتری و بزرگترین سرمایه استان است، با این تدبیر نابود شود؟ پیش از استقرار صنایع جدید، بررسی­های دقیق و آینده پژوهی از لزومات امر خواهد بود. همدان برای سال­ها یکی از قطب­های کشاورزی کشور محسوب می­شده، اما امروز دیگر تتمه آبی استان پاسخگوی کشاورزی سنتی استان نیست و همچنان که به درستی همدان به عنوان قطب گردشگری کشور تعیین شده، باید به این سمت‌وسو و صنایع کم­آب­بر حرکت کند تا بتواند بهره­وری بالایی از آب داشته باشد. در حال حاضر در همدان حداقل ۳۶ روستا با تانکر آبرسانی می‌شوند که بیشترین آن­ها در فامنین هستند. خشک شدن تالاب آق­گل و مواردی از این دست نشان از این دارد که زنگ خطر به صدا در آمده و اگر شکل مدیریت آبی تغییر نکند با خطرات جدی مواجه خواهیم شد. از سویی توپوگرافی همدان به شکلی است که اگر نگوییم انتقال آب به آن غیر ممکن است، بلکه بسیار دشوار و پر هزینه خواهد بود و امید است هیچ­گاه کار به آن‌جا نکشد. خشکسالی و تنش آبی می­تواند اثرات اجتماعی مانند نارضایتی اجتماعی، مهاجرت و مواردی از این دست را به وجود آورد. لزوم استفاده متناسب با توان از آبخوان­ها و سفره­های آب زیرزمینی، اجرای آمایش صنعتی، سوق دادن کشاورزان به سمت کشاورزی  مدرن به منظور بالا بردن بهره­وری محصولات از مواردی است که می­تواند بحران آبی استان را مدیریت کند. امید است مسائل ناگوار بحران بی آبی خوزستان، درس­های علمی و عملی برای پیشگیری­ از نابخردی­های پیش­بینی پذیر در حوزه مدیریت منابع آبی برای همدان و سایر استان­های کشور داشته باشد.

ارسال یک پاسخ

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد.