*حسین زندی
*سردبیر
سال‌ها بود که فعالان مدنی موضوع ثبت جهانی آثار تاریخی همدان را از طریق رسانه‌ها مطرح می‌کردند، اما حدود ۱۱ سال پیش از این بود که موضوع ثبت جهانی هگمتانه به‌صورت جدی از طرف فعالان مدنی مطرح شد. چندسالی طول کشید تا مسئولان ارشد استان نیز به این موضوع توجه نشان دادند و نخستین بار سال ۱۳۹۴ در همایش میراث ناملموس، «محمدناصر نیکبخت» استاندار وقت همدان خطاب به «محمدحسن طالبیان» معاون سازمان میراث فرهنگی کشور گفت: «به خدا قسم اگر مسعود سلطانی‌فر، رئیس سازمان میراث فرهنگی نبود من به یونسکو شکایت می‌بردم،… او هم به آقای رئیس جمهور قول داد که پرونده هگمتانه را برای ۲۰۱۸ به یونسکو بفرستد. بی‌رحمی هم حدی دارد». از آن پس بود که این مطالبه اصلی فعالان مدنی توسط مدیران نیز پیگیری شد.
سال گذشته با پیگیری‌های «علی مالمیر» مدیرکل سابق میراث فرهنگی استان و «صاحب محمدیان‌منصور» مدیر پایگاه هگمتانه و با راهبری محمدحسن طالبیان مشاور وزیر وقت و «مصطفی پورعلی» مدیرکل سابق دفتر ثبت آثار، پرونده ثبت جهانی هگمتانه و مرکز تاریخی همدان به یونسکو ارسال شد و قرار شد ارزیاب یونسکو تابستان ۱۴۰۲ به همدان سفر کند تا موضوع را ارزیابی کند.
تا دو ماه پیش از سفر ارزیاب به همدان در مسیر مرکز تاریخی همدان اتفاق خاصی نیفتاد تا این‌که با مطالبه اهالی رسانه و فعالان مدنی، مسئولان تحرکی از خود نشان دادند و تا حدودی با حذف زوائد و ساماندهی مسیر و محوطه تاریخی تلاش کردند که در بازدیدهای ارزیاب نیز نمود داشت. البته در این مسیر شهرداری و میراث فرهنگی تحرک بیشتری نشان دادند.
در گفت‌وگو و نشستی که با آقای «غسان شمالی» ارزیاب یونسکو داشتم، ثبت جهانی هگمتانه و مرکز تاریخی همدان را حق مردم عنوان کردم و به عنوان مطالبه عمومی مردم استان مطرح کردم و حس کردم نگاه ارزیاب یونسکو به پرونده هگمتانه مثبت است تا جایی‌که در گفت‌وگو با «علی دارابی» معاون وزیر میراث فرهنگی به مثبت بودن نشست با نماینده تشکل‌ها، اصناف و مردم تأکید کرده بود.
اما این باعث نمی‌شود نگرانی خودم را از آینده پرونده عنوان نکنم. بخشی از کارها در مرکز تاریخی همدان و هگمتانه نیمه‌تمام مانده و برخی هنوز آغاز نشده است. مسلماً ارزیاب یونسکو نیز ایراداتی را به پرونده وارد می‌داند که باید برطرف شود. اما آیا مسئولان این موضوع را درک خواهند کرد؟ اتفاقی که هفته گذشته افتاد و مسئولان استان همزمان با بازگشت ارزیاب به تهران، بدون اطلاع مدیرکل موزه‌ها اشیا زرین و سیمین هگمتانه که به صورت موقت به موزه هگمتانه بازگشته بود، به تهران برگرداندند، بر نگرانی‌ها افزود که گویی دغدغه آن‌ها حضور ارزیاب بوده و مردم و ثبت جهانی مرکز تاریخی همدان جایگاهی در نزد آن‌ها ندارد. نگرانم که نکند پس از رفتن ارزیاب پروژه رها شود و بلایی که سر پرونده ماسوله آمد بر سر همدان نیز بیاید و رسوای خاص و عام شویم.
برای به نتیجه رسیدن پرونده کارهای ناتمام و ضروری بسیاری لازم است، از جمله: جداره‌سازی و ساماندهی دیواره‌های معابر به‌ویژه بازار باید ادامه پیدا کند، سقف ناهمگون و فلزی بازار باید از حالت فعلی درآمده و به صورت سنتی بازسازی شود، اقناع‌سازی جامعه محلی بسیار مهم است و باید از سر گرفته شود، بازسازی و مرمت کاروانسراها و بازار باید تداوم پیدا کند، مسئله ایجاد شهرداری بافت بسیار جدی است و نباید در حد حرف باقی بماند، ساخت‌وسازهای غیرقانونی و بی‌ضابطه در عرصه و حریم محوطه ثبت جهانی و مرکز تاریخی همدان باید متوقف شود، باید رویدادهای فرهنگی جایگزین حضور معتادان و دستفروشان در خیابان اکباتان شود، مشاغل مرتبط باید جایگزین مشاغل مزاحم در بافت تاریخی همدان شود و مسائل دیگری که به‌زودی از طرف ارزیاب یونسکو مطرح خواهد شد و از طریق مدیرکل ثبت وزارتخانه به استان اعلام می‌شود. اگر این موارد پیگیری نشوند، با همه امیدواری‌ها نمی‌توان از ثبت جهانی هگمتانه مطمئن بود.