*سید محمدجواد حسینی مرصع
*کنشگر معماری و شهرسازی
زیستن در شهر – به‌رغم نگاه‌های منتقدان شهرنشینی- انتخابی در جهت تکامل جوامع بشری از سوی انسان بوده است، چراکه با دقت نظر در تاریخ شهرنشینی روشن می‌شود که این شیوه از زندگی انسان بود که منجر به ایجاد نیازهای گوناگون و در پی آن کشف و ابداع راه‌های پاسخ به نیازهای یادشده، شد.
در واقع شهرها با بستری که فراهم آوردند به رشد و توسعه ابعاد مختلف انسانی سرعت بخشیدند؛ تولید ثروت و رشد اقتصادی شهرها منشاء حرکت قطارهای فرهنگی و هنری شهر و شهروندان بوده و هستند.
در سایه ایجاد رفاه و به وجود آمدن فراغت از قیل و قال امرار معاش، انسان فرصت توجه به معنای زندگی با مطالعه و کسب مهارت در خلق زیبایی می‌یابد. هرگاه جوامع در ثبات نسبی بودند به تدریج رونق اقتصادی حاصل از انباشت تولید شهرها به سمت پرورش فرهنگ و هنر سوق پیدا کرده است. بنابراین همانطور که رشد اقتصادی حاصل از ایجاد مشاغل تخصصی در شهرها قابل انکار نیست ارتباط این رشد و توسعه فرهنگی و اجتماعی بشر در بستر شهرها نیز به نظر آشکار می‌آید. ظهور و بروز شاعران و هنرمندان و دانشمندان و فرهیختگان در شهرهای کوچک و بزرگ موید این مطلب است و گاه حتی می‌توان ارتباط معناداری میان وسعت و پیچیدگی شهرها و تعدد ظهور فرهیختگان و بزرگان علم و هنر در آن شهرها یافت.
بسیاری از میراث فرهنگی که امروز هویت‌بخش جوامع بشری است در بستر رونق و توسعه شهرها ایجاد شده است. از سوی دیگر این میراث در سایه عمق تشخصی که به شهروندان می‌دهد پشت ایشان را به گذشته محکم می‌کند و آینده را در برابر دیدگانشان امیدبخش می‌نمایاند و زمینه‌ساز شکوفایی استعدادهای شهروندان می‌شود؛ این مسئله بیانگر رابطه دو سویه میان شهرسازی و فرهنگ سازی است، بر همین اساس حفظ و حراست از میراث فرهنگی از جمله صیانت از هویت ملی و محلی و آثار هنری و تاریخی، شیوه‌های زندگی و آداب و رسوم و بزرگداشت شخصیت‌های برجسته از وظایف شهروندان و تصمیم‌سازان شهرهاست و توجه به توسعه شهر و رونق آن – شاید از قبل همین میراث فرهنگی – زمینه‌ساز شکل‌گیری و خلق میراث فرهنگی برای نسل‌های آینده است.
در شهر همدان نیز با توجه به موارد یاد شده شاهد وجود میراث گرانبهایی از فرهنگ گذشتگان هستیم که هر کدام بسته به دوره تاریخی که به آن تعلق دارند نشانگر شکوفایی شهری در زمانه متعلق به خود هستند. از آثار تاریخی چون کتیبه‌های گنجنامه و بقایای شهر باستانی هگمتانه گرفته تا گنبدهای علویان و قربان و آرامگاه‌های بوعلی سینا و باباطاهر، همه نشان از ژرفای تمدن این شهر دارند که در طول تاریخ تاثیر عمیقی بر فرهنگ این سرزمین داشته‌اند.
حفظ داشته‌ها و میراث فرهنگی پربار شهر همدان و همچنین ساختن شهری خلاق که منجر به شکوفایی فرهنگی برای بهره‌مندی نسل‌های آینده، در وهله اول رسالتی همگانی است. اما از طرفی این وظیفه مهم و سنگین بر دوش مسئولان و مدیران شهری مرتبط این حوزه است تا با ارج نهادن به میراث ماندگار فرهنگی شهر همدان انتظارات یاد شده را برآورده سازند. تلاش مسئولان در این حیطه شایان تقدیر است اما گاه مواردی مورد کم لطفی و کم‌توجهی قرار می‌گیرد که دوستداران و دلسوزان فرهنگ و تمدن این شهر را آزرده خاطر می‌کند؛ از جمله تخریب و فرسایش ابنیه تاریخی و گاه نادیده گرفتن حریم بناهای با ارزش فرهنگی، تخریب باغات و محوطه‌های قدیمی، کمرنگ شدن فرهنگ‌های بومی و محلی چون گویش‌ها و لهجه‌ها، آداب و رسوم و مانند این که تلاش و جدیت بیشتر مسئولان را می‌طلبد.